Architektura klasyczna to już przeszłość?

Dr inż. arch. Grzegorz Bukal, adiunkt w Katedrze Teorii, Historii Architektury i Konserwacji Zabytków na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej:

Polska tradycja architektoniczna kojarzona jest popularnie z sielskim krajobrazem, gdzie na horyzoncie majaczą pokryte strzechą dachy drewnianych chałup. Chętnie oglądamy je w skansenach, obdarzając sentymentem lub... nutą politowania, bo mało kto wyobraża sobie, że mógłby zamieszkać w takim domu. Czy znaczy to, że ta dawna architektura, która przestała już w Polsce istnieć, odeszła w zapomnienie? Można powiedzieć, że ciągle trwa, choć w „niszowym wydaniu”. Jej pozostałością jest budzący tęsknoty szlachecki dwór, wprowadzony do polskiej popularnej tradycji w XIX-wiecznym, klasycystycznym kostiumie. Zdarza się, że ktoś buduje dom inspirowany wyglądem „polskiego dworu”. Efekty są różne, ale zwykle karykaturalne, bo inwestorzy niewiele wiedzą o architekturze, a architektów znajomości historii architektury skutecznie oduczono.

Z drugiej strony, architektura – jak i wszystko – w naturalny sposób zmienia się, i trudno byłoby dziś starać się ubierać kobiety w krynoliny. Ciężko zatem poważnie mówić o możliwości powrotu popularności któregoś ze stylów historycznych. Nawet klasycyzmu – czyli ważnej dla naszej cywilizacji tradycji śródziemnomorskiego antyku, niezapomnianej nawet w średniowieczu i żywej jeszcze w połowie XX w. – ale dziś stylu anachronicznego. Jego powrót mógłby być traktowany wyłącznie jako dziwactwo, choć zdarzają się udane, fascynujące neo-neoklasycystyczne ekstrawagancje.

Pytanie o przyszłość klasycznej tradycji – także architektury – jest równoznaczne z przepowiadaniem losów cywilizacji europejskiej. Żyjemy w świecie wielu możliwości i braku reguł. Tak długo jak będzie istniała cywilizacja europejska, nie wyginą pewnie ludzie zafascynowani Sofoklesem, Racinem, Davidem czy Cherubinim.

Do przetrwania resztek klasycznej architektury w Polsce potrzebne są dobra ochrona i konserwacja zabytków oraz rzetelna praca inwestorów. Adaptacje pałaców i dworów do nowych funkcji, hoteli czy pensjonatów – byle właściwie przeprowadzane – są warunkiem ich przetrwania. Smutny widok niszczejących zabytków to pochodna sytuacji ekonomicznej kraju oraz niestety stosunku Polaków do własnego dziedzictwa kulturowego.

Jaką wartość ma więc architektura klasyczna we współczesnej rzeczywistości? Odpowiedź jest uzależniona od tego, do kogo adresujemy pytanie. W takich kwestiach nie można wypowiadać się głosem ogółu.