Srebro w domu - dlaczego warto mieć?

Główną zaletą srebra jest łatwość obróbki i powszechność, dużo większa niż złota. Zapewne z tego względu srebro stało się jednym z mierników wartości i zamożności. Pierwsze srebrne przedmioty, pochodzące ze starożytnego Sumeru, datowane są na 4000 lat przez Chrystusem. W srebrze kochali się Fenicjanie, Kartagińczycy i Egipcjanie, którzy wydobywali srebronośne rudy w Azji Mniejszej i Afryce Północnej. Starożytni Grecy wydobywali je w Attyce, a w VII w p.n.e. wybili pierwszą monetę z elektrum, będącego stopem złota i srebra. Rzymianie eksploatowali złoża srebra na terenie dzisiejszej Hiszpanii, a swoje pierwsze srebrne denary wybili w III w. p.n.e. Pierwsza polska moneta, którą datuje się na rok 970 również wykonana była ze srebra.

Srebrne góry

Opowieści o srebrnych górach zwanych w języku hiszpańskim Sierra de la Plata, krążyły wśród zdobywców Nowego Świata. Tym śmielej o nich mówiono, im częściej przywożono na Stary Kontynent srebrne przedmioty wymienione za bezcen lub zrabowane od pierwotnych ludów Ameryki. Przekazy o rzekomych kopalniach srebra były do tego stopnia żywe, że w XVI wieku estuarium rzek Urugwaju i Parany zostało nazwane Río de la Plata, co oznacza srebrną rzekę. Podobnie jak złote El Dorado owe srebrne góry były jedynie legendą lub kłamstwem powtarzanym w celu uzyskania korzyści materialnych. Z kolei nowy kraj, którego stolica Buenos Aires umiejscowiona została nad Rio de la Plata, nazwano Argentyną. Nazwa pochodzi od łacińskiego terminu określającego srebro (argentum). Niestety, wszystkie główne kopalnie srebra w Ameryce Południowej powstały głównie w Boliwii. Transportem amerykańskich kruszców trudniła się tzw. Srebrna Flota należąca do Królestwa Hiszpanii. Dla przykładu, w odkrytym w 1985 roku wraku statku Nuestra Señora de Atocha znajdowało się ponad 20 ton srebra oraz milion srebrnych monet, nie licząc złota i kamieni szlachetnych.

Srebra rodowe

Polerując srebrny przedmiot można uzyskać efekt lustra. Najlepszej jakości lustra, w tym teleskopy wykonuje się poprzez srebrzenie szkła, co gwarantuje najwyższy możliwy do uzyskania czynnik odbicia światła.
Jeśli chodzi o łatwość obróbki, czyli kowalność, srebro jest nieco twardsze od złota, ale ciągle na tyle miękkie, że w jubilerstwie nie wykorzystuje się go w czystej postaci. Do wyrobu ozdób stosuje się stop srebra z miedzią o próbie 925, co odpowiada 92,5% udziale czystego srebra, gwarantującej, że np. sztućce nie ulegają wygięciu. Po ostatniej wojnie, w związku z wysokimi cenami metali szlachetnych, zrezygnowano w Polsce z wytwarzania sztućców ze stopów srebra. Jednak w końcu pojawiły się na polskim rynku wytwórcy, jak np. firma Hefra, którzy ponownie sięgnęli po srebrny patent wyrobu galanterii stołowej. Nierzadko wzory nowych łyżek, widelców czy cukiernic nawiązują wyglądem do tych przedwojennych. W kolekcji Ralpha Laurena spotkać można pokryte warstwą srebra tace, puchary czy dzbany, które dawniej określano mianem „sreber rodowych”. Jak sama nazwa wskazuje, srebra te przebywały w rodzinie od pokoleń, jako pewna gwarancja kapitału i używane były tylko od święta. Srebro śniedzieje w kontakcie z siarką, której wraz z rozwojem przemysłu jest w atmosferze coraz więcej, dlatego srebrne przedmioty należy co jakiś czas polerować.

W formie jadalnej

Z uwagi na biobójczość prawdziwe srebro stosuje się też we wnętrzu niektórych nowoczesnych pralek, toalet, a nawet odkurzaczy. W procesie elektrolizy cząsteczki srebra uwalniane są do wody, gdzie mogą ograniczać rozwój mikroorganizmów. Według producentów, używając srebra i piorąc nawet w niższych temperaturach, można uzyskać efekt dezynfekcji. Srebro, podobnie jak złoto, znalazło zastosowanie w gastronomii. Sprawdza się w dekoracjach cukierniczych, np. w opalizujących czekoladkach, wystawnych tortach oraz jako dodatek do wieczornych drinków. Stosowane w cukiernictwie powinno być najwyższej próby i bez domieszek innych metali. Czyste srebro spożywcze dopuszczone jest do sprzedaży w krajach Unii Europejskiej jako dodatek do potraw i dań gotowych (barwnik). Oznaczane jest symbolem E 174. Oprócz funkcji typowo dekoracyjnej jony srebra są środkiem hamującym rozwój bakterii, grzybów i pleśni. Dlatego cząsteczki srebra mogą też wchodzić w skład osłonek wędlin.

Szlachetne zdrowie

Jeszcze do niedawna wierzono, że srebro jest indykatorem chorób. Ciemniejący metal, noszony przy ciele (kolczyki, łańcuszek, pierścionek) miał być oznaką poważnej choroby. Owszem, powodów ciemnienia srebra można upatrywać w zmianach zachodzących w naszym organizmie. Wystarczy zjeść większą porcję jaj, mięsa, czosnku bądź cebuli, a zawarte w nich związki siarki wraz z potem wydostaną się przez naszą skórę i wejdą w reakcję ze srebrem, powodując jego ciemnienie. Podobnie dzieje się gdy często stosuje się kosmetyki zawierające siarkę, np. antybakteryjne toniki. Niepodważalnym jest natomiast fakt, że związki srebra, tak jak innych metali ciężkich, działają biobójczo. Jednak srebro w porównaniu z ołowiem, miedzią czy rtęcią nie jest aż tak szkodliwe dla ludzi. Metal ten wykorzystywany był już od czasów przedchrześcijańskich w celach leczniczych i odkażających. Jedzenie ze srebrnych talerzy i posługiwanie się srebrnymi sztućcami przyczyniało się do dezynfekcji potrawy oraz zastawy stołowej. Picie ze srebrnych kielichów i przetrzymywanie wody w srebrnych naczyniach miało zapobiec psuciu się płynów. Aby uniknąć skażenia przechowywanej dłużej wody, wrzucano do naczynia srebrną monetę. W taki sposób odkażano słodką wodę na statkach oraz w trakcie długotrwałych działań wojennych, gdy w pobliżu nie było pewnego źródła. Do dziś w medycynie stosuje się srebro w celach odkażających. Niektóre z medykamentów podawanych naskórnie mają pomagać w jałowieniu np. ran powstałych od oparzeń. Srebro może znajdować się z opatrunkach medycznych, membranie stetoskopu lekarskiego czy mackach służących do badania EKG. Stosuje się je również w kosmetologii do leczenia trądziku i łojotokowego zapalenia skóry. Metal użyty do produkcji kremu czy szamponu wykazuje właściwości konserwujące i zabezpiecza preparat przez rozwojem mikroorganizmów.

Łyżeczka dla niemowlaka

Od dawna w Polsce podczas chrzcin, rodziców niemowlęcia obdarowuje się srebrną łyżeczką, co miało uchronić dziecko od głodu i biedy. Z kolei w Anglii, skąd ów zwyczaj pochodzi, srebrne łyżeczki dawane były dzieciom z myślą o zapobieganiu chorobom. Na Wyspach Brytyjskich tradycja ta jest praktykowana już od XIV wieku, czyli okresu wybuchu epidemii dżumy. Okazało się, że odsetek ofiar wśród bogatych rodzin był niższy niż u rodzin biednych. Lekarstwem na dżumę mogło być srebro, którego nie brakowało w zamożnych domach. Przekonani o prozdrowotnych właściwościach srebra ówcześni Brytyjczycy obdarowywali młodych rodziców niewielkimi, srebrnymi łyżeczkami, które niczym gryzak dawało się niemowlęciu. Podczas zabawy bobas trzymał łyżeczkę w ustach, a jony srebra wraz ze śliną przechodziły sukcesywnie do organizmu, w którym działały niczym antybiotyk.

Na wilkołaki i wampiry

Srebro miało szerokie zastosowanie także w sferze wierzeń ludowych. Według podań mogło być orężem w walce z siłami nadprzyrodzonymi. Co prawda nie było w stanie zabić wilkołaka, ale mogło sprawić, że zamienił się z powrotem w człowieka. Czasami uważano, że srebro w trakcie przywracania ludzkiego oblicza rani, parzy lub sprawia ból wilkołakowi. Jednak wielu twórców książek i filmów zrezygnowało z takiej wersji, decydując się uczynić srebro zabójczym. Ze srebra zatem wykonane były śmiercionośne sztylety i kule, które miały ranić istotę prosto w serce. Tylko w taki sposób, według pisarzy i scenarzystów, można było zabić wilkołaka lub przywrócić mu ludzką naturę. Wrażliwość na srebro przypisywana była także wampirom. Czasami tłumaczono ją zwykłą alergią, co mogło być wiązane z wykorzystywaniem srebra do wytwarzania luster, w których według legend wampiry nie były w stanie zobaczyć swojego odbicia. Wampirzy wstręt do srebra oraz osikowego drewna być może mają swoje początki w religii chrześcijańskiej. Podaje się, że Judasz Iskariota otrzymał za wskazanie Jezusa srebrne monety. Po zdradzie, nękany przez wyrzuty sumienia, miał z obrzydzeniem rozsypać srebrniki i powiesić się na drzewie. Opis ten wykorzystywano do tworzenia wizji wampira, który wiązany był często z siłami piekielnymi i grzechem. W odniesieniu do Judasza wampir miał być wrażliwy na srebro, a zabić go można było tylko kołkiem wykonanym z drzewa (w domyśle z krzyża, na którym umarł
Jezus).

Autor: dr inż. Radosław Kożuszek