Impregnacja drewna - najważniejsze pytania

Ze względu na przeznaczenie środków ochrony drewna, możemy mówić o preparatach jednofunkcyjnych, których zadaniem jest zwalczanie konkretnego czynnika. Zaliczają się do nich na przykład środki ochrony biologicznej. Impregnaty biobójcze zawierają w składzie substancje chroniące drewno przed atakiem grzybów i owadów. Dostępne są zarówno środki do prewencyjnego zabezpieczenia drewna, jak i preparaty przeznaczone do zwalczania szkodników. Do grupy impregnatów jednofunkcyjnych zaliczamy także środki ognioochronne. Nasączone nimi drewno pod wpływem wysokiej temperatury nie pali się, jedynie zwęgla, powodując, że ogień się nie rozprzestrzenia. Do jednofunkcyjnych należą również impregnaty wodoochronne, które dzięki zawartości żywicy lub wosku utrudniają wsiąkanie wody w strukturę materiału, a także środki lecznicze. Bardzo popularne i praktyczne są jednak preparaty dwufunkcyjne i trójfunkcyjne, gdyż chronią materiał przed działaniem kilku czynników jednocześnie.

Jak bezpiecznie stosować

Biorąc pod uwagę rodzaj użytego rozpuszczalnika, impregnaty dzielimy na wodorozcieńczalne, zwane inaczej impregnatami solnymi, rozpuszczalnikowe oraz olejowe. Pierwsze z nich to roztwory soli nieorganicznych, które są najmniej inwazyjne. Łatwo wnikają w drewno, są bezwonne i niepalne, przez co też mniej szkodliwe dla człowieka. Jeśli pokryjemy je dodatkowo warstwą lakieru lub farby, z powodzeniem mogą stanowić ochronę dla drewna stosowanego na zewnątrz budynków, gdyż będą odporne na wymywanie przez deszcz. Aby ułatwić czynność nakładania preparatów, producenci wzbogacają je o środek barwiący, dzięki któremu mamy większą kontrolę nad dokładnością aplikacji. Silnie wchłaniane przez drewno są preparaty rozpuszczalnikowe, które do czasu całkowitego wyschnięcia charakteryzują się intensywnym zapachem. Mieszanki olejowe natomiast są łatwopalnymi środkami o właściwościach toksycznych. Trwale zabezpieczają drewno, jednak przeznaczone są wyłącznie do użytku zewnętrznego. Warto zwrócić uwagę, że każdy środek do czasu wchłonięcia w drewno jest preparatem szkodliwym dla człowieka. Dopiero po wyschnięciu nie stanowi zagrożenia dla naszego zdrowia.

Co kupić?

Wiemy, że dzięki prawidłowej impregnacji możemy znacznie wydłużyć czas użytkowania naszej ulubionej altany czy mebli ogrodowych. Jednak wybór odpowiedniego środka może być dla amatora nie lada wyzwaniem. Nie warto w tej kwestii oszczędzać. Zamiast taniego odpowiednika, wybierzmy wysokowydajny i sprawdzony produkt uznanego producenta. Impregnaty różnią się przede wszystkim skutecznością działania, a ta zależy w głównej mierze od zawartości i ilości aktywnych środków czynnych w recepturze produktu. Skuteczniejszą ochronę drewna z pewnością zapewniają wyroby zawierające co najmniej trzy substancje biobójcze, zabezpieczające np. przed sinizną, grzybami i pleśniami oraz szkodnikami. Tańsze środki impregnujące mogą nie oferować tak kompleksowej ochrony. Decydując się na konkretny produkt impregnujący powinniśmy wziąć pod uwagę głębokość wnikania w strukturę drewna, jaką deklaruje producent. Impregnaty przeznaczone do zastosowania na zewnątrz to środki głęboko penetrujące, które wnikają w strukturę materiału na 3–4 milimetry. Warto też wiedzieć, że najgłębiej penetrują surowiec preparaty bezbarwne, dlatego jeśli wcześniej drewno nie było niczym zabezpieczane, powinien on stanowić pierwszą warstwę. Głęboka penetracja zapewnia również doskonałą przyczepność impregnatów do drewna. Wiążą się one z jego strukturą, dzięki czemu po latach użytkowania nie łuszczą się, a w trakcie renowacji elementów wystarczy je oczyścić, odkurzyć i nałożyć kolejną warstwę.

Jak długo działa preparat?

Wśród dostępnych na rynku produktów, możemy znaleźć zarówno te oferujące przeciętną ochronę impregnowanych powierzchni, wynoszącą do 5 lat, jak i produkty gwarantujące ochronę zabezpieczonego materiału nawet przez 7 lat. Jak twierdzą eksperci, odpowiednio skomponowany skład recepturowy produktów impregnujących sprawia, że zabezpieczona powierzchnia jest odpowiednio spenetrowana przez mieszankę środków grzybo- i owadobójczych. Wysokiej klasy preparat zapewnia pokrycie zabezpieczanego drewna warstwą powłokotwórczą, której zadaniem będzie zwiększenie hydrofobowości oraz odporności na zabrudzenia i uszkodzenia mechaniczne. Zatem przemyślany wybór impregnatu pozwoli nam nie tylko cieszyć się naturalnym pięknem drewna przez długie lata, ale w dłuższej perspektywie ograniczy wydatki i nakład pracy na jego konserwację.

Sposób nakładania środka

Nie zapominajmy, że impregnacji poddajemy drewno o wilgotności nie większej niż 18%. Ponadto przed nakładaniem preparatów powinno być ono dokładnie oczyszczone, odtłuszczone i wygładzone z zanieczyszczeń i starych powłok malarskich. Zabezpieczaną powierzchnię najpierw szlifujemy papierem ściernym albo z użyciem szlifierki mechanicznej. Eksperci ostrzegają, że jeśli preparat dekoracyjno ochronny nałożymy na nieprzeszlifowane drewno, efekt wizualny również nie będzie zadowalający. Aby skutecznie zabezpieczyć drewno, należy nanieść 2–3 warstwy środka, przy czym nie powinny być one zbyt grube. Biorąc pod uwagę zalecenia producenta produktu, malujemy wymieszanym środkiem, za pomocą dedykowanego narzędzia, wzdłuż słojów drewna, pamiętając o równomiernym kryciu. Staramy się malować dokładnie, częściowo wcierając środek w powierzchnię drewna. Dla uzyskania lepszego efektu dekoracyjnego można wykonać matowienie międzywarstwowe, czyli przeszlifować poprzednią warstwę drobnoziarnistym papierem ściernym i usunąć pył. Zawsze pamiętajmy o zachowaniu przerwy na schnięcie. Malujemy w bezdeszczowe dni, w temperaturze od 5 do 25°C, ale nigdy w pełnym słońcu.

Impregnacja i ochrona

Aby skutecznie chronić drewno wewnątrz pomieszczeń, nie potrzebujemy tak dużych dawek preparatów biobójczych, jak w przypadku drewna wystawionego na działanie czynników zewnętrznych. Środki do stosowania na zewnątrz powinny być niewymywalne pod wpływem opadów atmosferycznych. Typowymi produktami do stosowania zewnętrznego są środki impregnacyjno dekoracyjne. Odkąd modne stały się egzotyczne gatunki drewna, popularność zdobyły oleje, które zabezpieczają drewno poprzez szczelne wypełnienie jego porów. W ten sposób zapobiegają wnikaniu wody, eliminują skurcze materiału i zapewniają mu stabilność wymiarową. Oleje chronią drewno również przed zmianą koloru. Użytkownicy nie muszą mierzyć się z efektem łuszczenia się starych powłok, gdyż w przypadku olejów to zjawisko nie występuje. Musimy jednak pamiętać o powtarzaniu olejowania raz na jakiś czas. Najczęściej oleje stosujemy na tarasy lub do zabezpieczania mebli ogrodowych. Istnieje też duża grupa preparatów, które zostawiają na powierzchni drewna widoczną powłokę. Lakierobejce, lazury oraz lakiery to produkty oparte na żywicach alkidowych, poliuretanowych lub akrylowych. Ich głównym zadaniem jest utrwalenie rysunku drewna. Większość producentów zaznacza, że środki bezbarwne nie posiadają filtrów UV i w związku z tym nie mogą być stosowane na zewnątrz. Preparaty ochronno dekoracyjne różnią się rodzajem powłoki zostawianej na zabezpieczanych powierzchniach. Bejce na przykład w swoim składzie mają barwniki oraz rozpuszczalnik. Pozostawiają na drewnie barwiącą, ale transparentną warstwę, podkreślającą rysunek słoi. Służą do dekoracji drewna surowego, ale muszą być dodatkowo wykończone środkiem powłokotwórczym. Dzięki bejcom, drewno nie blaknie, a jeśli pokryjemy je dodatkowo woskiem lub lakierem, stanie się też odporne na uszkodzenia i wilgoć. Miejmy na uwadze fakt, że każdorazowe nałożenie preparatu powoduje przyciemnienie barwy drewna, dlatego odnawiając powłoki używajmy środków bezbarwnych lub o ton jaśniejszych. Lazury i lakierobejce są z kolei stosowane do zabezpieczania elementów drewnianych, nienarażonych na intensywne użytkowanie mechaniczne. Powstające za ich pomocą powłoki są bardzo elastyczne, dzięki temu, że żywice alkidowe „pracują” z drewnem. Większą odpornością na zużycie charakteryzują się jednak powłoki lakiernicze. W składzie lakierów producenci często umieszczają żywice poliuretanowe. Produktami tymi najczęściej zabezpieczamy podłogi i meble, pozostawiając na nich powłoki bezbarwne lub koloryzujące. Możemy też zdecydować się na środek o różnym stopniu połysku. Preparaty najwyższej jakości tworzą powłoki lakiernicze, które w czasie zużywają się w sposób równomierny, bez nieestetycznych złuszczeń.

Drewno na elewacji – jak o nie zadbać?

Dariusz Wróbel, Trener Produktu FFiL Śnieżka SA

Użytkowane na zewnątrz drewno wymaga po zimie przeglądu i dokładnego oczyszczenia. W przypadku drewnianej fasady postępujemy podobnie, jak przy ścianach zewnętrznych domu wykończonych tynkiem i farbą – zaczynamy od dokładnego umycia powierzchni z kurzu oraz brudu powstałego w sezonie jesienno zimowym. Sprawdzi się tu myjka ciśnieniowa lub wąż ogrodowy. Pracę wykonujemy przy sprzyjającej aurze, uwzględniając to, że schnięcie ściany może zająć kilka dni. Drewniana elewacja może być szczególnie podatna na rozwój grzybów, pleśni i mchu, zwłaszcza od północnej strony budynku lub też w miejscach, gdzie występują duże skupiska zieleni, zbiorniki wodne i wysoka wilgotność powietrza. Widoczne wykwity należy wówczas delikatnie usunąć, np. metalową szpachelką, całość przeszlifować i wyczyścić, a po wyschnięciu zainfekowanego podłoża – zabezpieczyć je zalecanym do drewna preparatem grzybobójczym, stosując wyrób zgodnie z zaleceniami producenta. Kolejny etap prac po oczyszczeniu i wyschnięciu drewnianej fasady to sprawdzenie jej stanu. Woda pod ciśnieniem odsłoni materiał spod warstwy zabrudzeń i pozwoli nam zweryfikować, w jakiej kondycji przetrwał on zimę. Wypłowiała i zszarzała elewacja będzie świadczyć o tym, że oprócz umycia, niezbędne jest ponowne zabezpieczenie powierzchni z użyciem odpowiednich rozwiązań. Przedtem konieczne może być jeszcze przeszlifowanie podłoża i usunięcie z niego łuszczących się fragmentów starego wymalowania. Do malowania drewna na ścianach zewnętrznych domu najlepiej wykorzystać wyroby zapewniające kompleksowe zabezpieczenie przed promieniowaniem UV, wodą i biokorozją. Do dekoracyjno ochronnego malowania zabezpieczonego wcześniej impregnatem drewna dobrym rozwiązaniem jest lakierobejca.

Jak właściwe dobierać środki do ochrony i dekoracji drewna na zewnątrz domu?

Kamila Adamczyk Fojt, Brand Manager Drewnochron

Drewniane ogrodzenie, altana czy meble tarasowe to dla miłośników drewna niezbędne dopełnienie ogrodu. Niezwykle ważne jest dobranie preparatu, który prawidłowo zabezpieczy naturalne drewno i zachowa jego piękno na lata. Bez względu na przeznaczenie każdy element drewniany powinien zostać zaimpregnowany. Do dyspozycji mamy systemy impregnatów wodnych oraz rozpuszczalnikowych, które poza ochroną przed grzybami, glonami i owadami, zapewniają także podstawową ochronę przed promieniowaniem UV. Zanim przystąpimy do impregnacji, warto sprawdzić, czy drewno jest w odpowiednim stanie. Już na pierwszy rzut oka możemy stwierdzić, czy nie nosi śladów sinizny lub grzybów. Dowiemy się jeszcze więcej, mierząc wilgotność w pokojowej temperaturze tuż przy sęku. Ten element diagnozy jest trudny dla amatora. Jednym ze sposobów zmierzenia wilgotności jest pomiar miernikiem, który można zakupić lub ewentualnie wypożyczyć. Prawidłowy wynik dla drewna użytkowanego na zewnątrz powinien wynosić 8–16%. Jeśli nasze pomiary wykażą przekroczenie wskazanych limitów, to znak, że drewno jest niesezonowane i mokre, przez co nie wchłonie odpowiedniej ilości impregnatu. Warto poddać je suszeniu przez okres od kilku dni do kilku tygodni (w zależności od grubości elementu), ponieważ w procesie impregnacji chodzi o maksymalne nasycenie preparatem. Po impregnacji gruntem możemy przejść do wyboru preparatu dekoracyjnego wzmacniającego ochronę przed promieniowaniem UV oraz innymi czynnikami atmosferycznymi. Bogata gama dostępnych obecnie produktów pozwala dokonać bardzo precyzyjnych wyborów. Właściwości ochronne należy dobrać do zastosowania malowanego przedmiotu. Innej ochrony będą wymagały meble ogrodowe, taras, fasada czy płot, gdyż na różne sposoby będą użytkowane. Drugim kryterium wyboru jest oczekiwany efekt dekoracyjny. Przy użyciu oleju, produktu głęboko wnikającego, zachowamy naturalny charakter drewna. Lakierobejca, która jest produktem transparentnym, nada kolor i uwypukli strukturę drewna. Natomiast lakier pokryje drewno bezbarwną powłoką np. o półmatowym aspekcie, zachowując naturalny kolor. Przed wyborem preparatu do zabezpieczenia drewna należy znać zastosowanie malowanego elementu, miejsce jego użytkowania oraz pożądany efekt dekoracyjny – wówczas wybór będzie łatwiejszy, a efekt zgodny z oczekiwaniami. Najważniejszą zasadą przy zabezpieczaniu surowego drewna jest jednak stworzenie duetu impregnatu gruntującego z preparatem ochronno dekoracyjnym.

Niezapalność a niepalność

Dariusz Poślednik, doradca techniczny firmy Luvena

Stosując drewno jako materiał budowlany należy pamiętać, że niezaimpregnowany łatwopalny surowiec w kontakcie z ogniem może przyczyniać się do rozwoju pożaru i rozgorzenia ognia. Z perspektywy bezpieczeństwa pożarowego drewnianych konstrukcji ważne jest zrozumienie, w jakim celu wykonujemy impregnację ogniochronną. Stosując tzw. retardanty przede wszystkim ograniczamy rozprzestrzenianie się ognia (impregnując drewno np. do klasy nierozprzestrzeniania ognia NRO). Kolejną bardzo istotną cechą zabezpieczonego drewna jest samogaśnięcie płomienia na jego powierzchni po usunięciu źródła ognia. To wszystko ogranicza skalę oddziaływania pożaru, co ma ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa pożarowego całej konstrukcji.

Impregnat przyspiesza zwęglanie powierzchni drewna, co dodatkowo „przygasza ogień”. Jego składniki rozcieńczają palne gazy powstające przy pożarze i pochłaniają wydzielające się ciepło. Mówiąc o impregnacji ogniochronnej należy jednak rozgraniczyć pojęcia „niezapalności” od „niepalności”. Zaimpregnowane elementy ostatecznie ulegną spaleniu, jednak nadanie drewnu cechy tzw. „niezapalności” (Euroklasa B) opóźni moment zapalenia się, spowolni rozgorzenie oraz – co najważniejsze – ograniczy rozwój pożaru.

Przy okazji ważne jest również wyjaśnienie, że impregnacja ogniochronna drewna zasadniczo nie wpływa na nośność konstrukcji i poziom uzyskanej odporności ogniowej np. R15 czy R30. O tych kwestiach decyduje stosowanie odpowiednich przekrojów drewnianych elementów. Środki ogniochronne służą natomiast do poprawy właściwości drewna z uwagi na reakcję na ogień poprzez ograniczenie zapalności i rozprzestrzeniania ognia.

Autor: Anna Lewczuk